Normalización Lingüística
A área de Normalización Lingüística do Concello de Redondela encárgase de promover e dar soporte técnico ao proceso de extensión do uso da lingua galega.
Contacta
- 986 400 300
- normalizacion@redondela.gal
- Rúa Alfonso XII, 2, 36800 Redondela, Pontevedra
- Laborais de 9:00 a 14:00 horas
- Novas
- Axenda
- Descargas
– O primeiro acto será o mércores 29 de xaneiro. Baixo o título “Castelao e o Consello de Galiza” , o catedrático de Historia Ramón Villares falará sobre a orixe e o papel de Castelao nese Consello de Galiza como primeiro presidente galego. A cita será na Oficina de Turismo, na rúa Isidoro Queimaliños, ás 19.30 horas.
– Nos vindeiros meses desde o Servizo de Normalización Lingüistica organizaranse actos “para poñer en valor o relevante papel de Castelao como político, intelectual, escritor e debuxante”, explica a alcaldesa Digna Rivas.
Galicia celebra este 2025 o Ano Castelao, co gallo do 75º aniversario do seu pasamento. O Concello de Redondela súmase a esta conmemoración coa organización dunha serie de actividades que terán lugar ao longo dos vindeiros meses. Desde o Servizo de Normalización Lingüistica, que dirixe a alcaldesa Digna Rivas, organizaranse actos “para poñer en valor o relevante papel de Castelao como político, intelectual, escritor e debuxante”, explica a rexedora.
Un dos primeiros actos organizados por un Concello no país é a conferencia que se celebrará o vindeiro 29 de xaneiro en Redondela. Baixo o título “Castelao e o Consello de Galiza” , o catedrático de Historia Ramón Villares falará sobre a orixe e o papel de Castelao nese Consello de Galiza como primeiro presidente galego. Rivas sinala “a relevancia que ten para este municipio que unha figura como Villares, un dos historiadores e intelectuais máis relevantes de Galicia, participe en Redondela nesta charla sobre Castelao”. Nun formato de entrevista, Villares tratará o que foi o Goberno galego no exilio. A cita será na Oficina de Turismo, na rúa Isidoro Queimaliños, ás 19.30 horas.
En febreiro estará en Redondela o escritor e profesor Emilio Ínsua, para falar sobre a relación de Antón Villar Ponte e Castelao, das Irmandades da Fala ao Partido Galeguista. Será o 21 de febreiro. O 23 de marzo temos unha peza de teatro infantil titulada “Castelao”, de Culturactiva Producións, no Multiúsos da Xunqueira. En abril, o día 3, celebrarase a conferencia de Diana Vilas sobre “O álbum dos nenos de Castelao”. Nesta charla a escritora e investigadora fará unha aproximación á representación que fai Castelao da infancia. O 30 de maio temos a conferencia de Iria Friné sobre “A cartelaría do Estatuto do 36. Castelao”.
No mes de xuño, o día 4, o Concello colaborará co CEIP Alexandre Bóveda (Angorén-Chapela), na celebración do aniversario de Alexandre Bóveda, coa participación das fundacións Castelao e Bóveda. Tamén se celebrará un acto de homenaxe ao redor das orixes da escultura de Castelao que preside a alameda. A estatua erixiuse en Redondela en 1987 por suscrición popular, e foi a primeira de corpo enteiro do insigne galeguista.
Institutos, Concello, asociacións e clubs traballan xa na edición deste 2025 da actividade “Unha semaniña enteira”. Será no mes de febreiro, coincidindo co Día de Rosalía. Esta iniciativa, que xurdiu dos equipos de Normalización Lingüística dos institutos, ten o obxectivo de fomentar o uso do galego entre a mocidade. Para iso proponse ao alumnado superar un reto: falar galego durante 7 días as 24 horas. O Concello de Redondela, a través da concellería de Ensino e o Servizo de Normalización Lingüística, implícase nesta causa e convida a participar a asociacións e clubs deportivos. O obxectivo é “contribuír ao uso do galego entre os máis novos e animar á poboación en xeral a empregar a nosa lingua”, explica a alcaldesa Digna Rivas.
O IES Chapela acolleu a primeira das xuntanzas coa participaron dos clubs da parroquia. Todas as entidades deportivas de Chapela (Chapela CF, Club de Remo Chapela, Balonmán Chapela, Arealonga FS, Campito FS e CPA Arealonga) sumáronse á campaña para promover entre os seus equipos o uso do galego durante esa semana. Os clubs tamén se comprometeron a promover esta iniciativa nas súas redes sociais e nos carteis e publicidade dos seus encontros. Os equipos de Normalización Lingüística valoraron de xeito moi positivo a boa acollida desta iniciativa entre as entidades deportivas da parroquia “xa que son centos os rapaces e rapazas que adestran nas súas instalacións e verán reforzado ese impulso para o uso da lingua galega”. Nos vindeiros días están previstas máis reunións con diferentes clubs, asociacións e colectivos de Redondela e as diferentes parroquias “para que máis entidades se sumen tamén a esta campaña”, sinala o concelleiro de Ensino de Deporte, Iván Valles. A alcaldesa confía en que retos coma este sirvan “para normalizar o uso do galego en todos os ámbitos da sociedade” e reafirma o compromiso do seu goberno “para seguir colaborando en todas as iniciativas que se poñan e marcha a prol da lingua”.
Mala saúde do galego entre a mocidade
Campañas deste tipo, que animen á rapazada a falar galego, son moi necesarias “en vista da dificultade no uso oral da lingua galega por parte do alumnado”, tal como constata o profesorado dos institutos do noso municipio. Non se trata de casos illados. Un informe do Consello da Cultura Galega advirte que mentres en Cataluña e Euskadi a situación das súas linguas é mellor nas novas xeracións ca no conxunto da poboación, en Galicia a tendencia é a inversa: as persoas en idade escolar son as que rexistran peores datos de competencia e uso do galego. Este informe certifica o mal estado de saúde e futuro da lingua galega en canto á súa competencia; é dicir, non só en canto ao seu uso, senón á incapacidade do alumnado a falar correctamente e con soltura.
As parroquias de Cesantes, Chapela e Ventosela xa contan cun libro dedicado á súa toponimia. O proxecto para recuperar este patrimonio inmaterial púxose en marcha polo Concello de Redodela hai tres anos, a partir do traballo de campo que realizara a cooperativa Tres Pés. O obxectivo do Concello, segundo explica a alcaldesa Digna Rivas é o de “poñer en valor, estudar e divulgar os topónimos das nosas parroquias”. Para acadar esta meta o Concello publica libros de microtoponimia de cada unha das parroquias. Polo de agora van publicados 10 libros, que se poden descargar da web do Concello de Redondela.
No día de hoxe presentáronse os libros de microtoponimia das parroquias de Cesantes (a cargo de Xosé Couñago, quen fixo o traballo de campo e o estudo filolóxico), Chapela (de María Pol, quen fixo o estudo filolóxico pero o traballo de campo era da cooperativa Tres Pés) e Ventosela (a cargo de Olga Nogueira quen fixo o traballo de campo e o estudo filolóxico). Os tres libros xa se poden descargar da web de toponimia do Concello e consultar a súa localización en Galicia Nomeada.
Ao acto asistiron Olga Nogueira e Xosé Couñago, que acompañaron á alcaldesa na presentación. Nas vindeiras semanas comezarán a presentación e reparto dos libros en cadansúa parroquia. A primeira en Cesantes, o 25 de outubro ás 20 horas na Cultural de Cesantes; e a segunda en Chapela, o 8 de novembro ás 20.00 horas no Piñeiral deo Crego, e en Ventosela será o sábado 16 de novembro ás 16 horas na Cultural A Miñoteira de Ventosela.
A alcaldesa, Digna Rivas, salientou tamén que Redondela é un referente en recuperación de toponimia, e está entre os cinco primeiros concellos de toda Galicia en número de achegas á web da Xunta de Galicia e a Real Academia Galega chamada “Galicia Nomeada”. Redondela leva colocados arredor de 2000 topónimos, onde se pode consultar cada microtopónimo por parroquia e barrio, incluíndo a explicación da súa orixe.
O Concello de Redondela é pioneiro da normalización da lingua galega. Un proceso que constitúe unha protección, divulgación e impulso da riqueza cultural máis importante de Galicia. Redondela constituíu o Servizo de Normalización Lingüística no ano 1982; por tanto, un ano antes de que o Parlamento galego aprobase a Lei de normalización. Por este motivo, Redondela situouse como un referente para toda Galicia. Esta decidida e valente, iniciativa valeulle distintos recoñecementos, como o Premio da Crítica de Galicia ou o Pedrón de Ouro. A lingua galega converteuse nun motivo de especial orgullo para a cidadanía redondelana. Porque a causa do idioma é unha causa común. Pero coñezamos un pouco desta historia.
Nacemento e devir do galego
O galego é unha lingua romance. Formouse cara ao final do século VIII a partir dun substrato celta e dos superestratos xermánicos (suevos, visigodos), tendo como base o latín. No léxico quedaron mostras, actualmente vivas, de linguas anteriores á chegada dos romanos. Por exemplo, carqueixa, queiruga, touza, labio, lágrima, rodaballo… Na toponimia temos numerosos exemplos: Viascón, Bergantiños, O Grove… ou nos nomes de ríos: Sar, Navia, Landro…
O período medieval (X-XV) foi luminoso para Galicia grazas ao poder relixioso, nobiliario e cultural. De testemuño quedaron os códices coa lírica medieval galega, as coleccións de documentos xurídicos ou textos escritos por monarcas, como o Rei Afonso X O Sabio, autor das “Cantigas de loor de Santa María”.
Por causa das vicisitudes sociopolíticas (independencia do sur de Galicia, que deu orixe a Portugal; guerras civís; revoltas irmandiñas; interveción dos Reis Católicos…) o galego foi perdendo o seu status en favor do castelán, que axiña se impuxo como única lingua na escrita malia que a poboación falase galego.
Ao longo dos anos produciuse tamén un cambio sociolingüístico posto que as clases pudentes adoptaron o castelán como marca fronte ao galego, identificada coas clases baixas. A isto sumóuselle unha política de expulsión do galego da documentación, de castelanización da toponimia (Sanjenjo, Rianjo, Mugía…) ou incluso de modificación nos apelidos (Otero por Outeiro, Seijas por Seixas, Molinos por Muíños…).
O galego mantívose sempre como lingua oral. Devagar xurdiron voces que reivindicaron a súa dignificación (Conde de Gondomar, Padre Feijóo, frei Martín Sarmiento…). Será co Rexurdimento (S. XIX) cuando comience un proceso continuado de recuperación en la escritura.


O galego mantívose sempre como lingua oral. Devagar xurdiron voces que reivindicaron a súa dignificación (Conde de Gondomar, Padre Feijóo, frei Martín Sarmiento…). Será co Rexurdimento (S. XIX) cando comece un proceso continuado de recuperación na escrita e que terá o momento álxido coa fundación da Real Academia Galega en 1906.
No pasado século a conciencia lingüística avanzou. En 1916 naceron as Irmandades da Fala ue tiñan por bandeira a lingua como elemento central da identidade galega. Dende entón iniciouse a demanda da cooficialidade que chegaría coa aprobación do Estatuto Galego en 1936. Pero a guerra civil impediu que se puxese en marcha.
A ditadura franquista expulsou o galego da vida oficial, agás no ámbito da cultura. Esta tería un papel central na recuperación da conciencia lingüística. A mediados dos 60 apareceron numerosas asociacións culturais en cidades e vilas que impulsaron o galego con distintas iniciativas.
Tamén o movemento político e sindical antifranquista foi incorporando o uso do galego. Hoxe é a lingua oficial de todos os sindicatos agrarios e obreiros e da maioría das forzas políticas con representación institucional. Tras a aprobación do Estatuto de Autonomía (1981), que supuxo a cooficialidade do galego e que foi definida como “a lingua propia de Galicia”, comezou a incorporación a todos os ámbitos dos que fora expulsado ao longo dos séculos.


Redondela impulsa o Galego
O Concello de Redondela foi o primeiro en ofrecer en galego todo tipo de formularios en galego, en sinalizacións viarias, na rotulación das dependencias municipais… Ademais organizou os primeiros cursos de linguaxe administrativa para o funcionariado e cursos de para a veciñanza.
Mais a iniciativa de Redondela foi máis alá do municipio. A mediados dos 80 reclama ás autoridades responsables a incorporación do galego á guía telefónica, ao transporte aéreo e ferroviario (Aviaco e Renfe), ás empresas públicas… Organiza xornadas sobre modelos de normalización traendo a responsables de Euskadi e Catalunya, lanza unha campaña de grande éxito titulada “Sinte Galicia, fala o teu idioma” na cal participan rostros moi populares nese tempo (Camilo José Cela ou Pepe Domingo Castaño).
Un momento histórico foi a sentenza ditada en galego o 27 de marzo de 1985 pola Audiencia Territorial da Coruña tras 500 anos de proscrición. O promovente fora o Concello de Redondela.
Outras propostas, sempre recibidas con entusiasmo polo pobo redondelán, foron logo copiadas noutros municipios (por exemplo, Redondela foi o primeiro consistorio que puxo o nome de “Casa do Concello”) ou se manteñen vivas até hoxe (por exemplo, o premio de narrativa Eduardo Blanco Amor).
Na actualidade, o galego conta coa máxima protección a nivel legal dentro do municipio: é a lingua oficial, existe unha ordenanza de uso, mantense o SNL como departamento autónomomo… Pero a realidade sociolingüística galega é adversa á vista dos datos da ruptura na transmisión interxeracional.
En todo caso, Redondela foi e segue sendo un modelo lingüístico referente para toda Galicia. Esta é tarefa compartida entra a Administración e a sociedade. Redondela é un exemplo. Unha proba é a recollida, conservación e promoción da microtoponimia, coa creación dunha web esepcífica que podedes consultar na seguinte ligazón: Toponimia de Redondela.